Weet jij wie de grootmoeder van je grootmoeder is? Zelfs met een familiestamboom kan je dat niet zomaar achterhalen. Genetisch genealoog Maarten Larmuseau (KU Leuven en Histories vzw) moedigt vrijwilligers daarom aan om hun moederlijke stamlijn op te stellen. Die zoektocht naar onze 'voormoeders' levert hem nu een jaarprijs wetenschapscommunicatie en de Eos Publieksprijs op.
Het bekroonde project "MamaMito" is een combinatie van stamboom- en DNA-onderzoek naar de moederlijke lijn. ‘Stamboomkunde is vandaag een mannenzaak', verduidelijkt Larmuseau. 'Vooral mannen zoeken hun stamboom uit, en zij zoeken vooral naar de paternale lijn – die van hun achternaam. Waarom kennen wij het woord ‘voorvader’ wel, maar de term ‘voormoeder’ niet? Ik wil daar verandering in brengen.'
Het project heeft ook een genetisch luik. 'We leggen samen met de vrouwelijke stambomen een databank van Vlaams mitochondriaal DNA aan. Dat is DNA dat je enkel via de moederlijke lijn overerft. Via de combinatie van DNA met stambomen kunnen we onder andere nagaan of de stambomen biologisch gezien wel kloppen. We gaan ervan uit dat we voor de moederlijke lijn veel meer overeenkomsten zullen vinden tussen DNA en stamboom. Van de moeder ben je immers ‘altijd zeker’. Toch bestaat er zoiets als ‘ondergeschoven kinderen’. Als in koninklijke families de vrouw niet zwanger raakte, voerde men soms een schijnbevalling op en werd een pasgeboren baby onder de doeken geschoven. Misschien zijn sommige geboortes verzwegen en later aangegeven als het kind van een andere vrouw.’
‘Daarnaast kunnen we met het DNA vroege migraties in Vlaanderen onderzoeken. En de databank zal ten slotte gebruikt worden voor medisch onderzoek, omdat ze duidelijk zal maken welke mutaties – ‘foutjes’ – het mitochondriaal DNA bevat en hoe vaak die voorkomen. Mutaties kunnen leiden tot ziektes. Een op de vijfduizend mensen heeft zo’n mitochondriale ziekte. Die kan zich heel verschillend uiten: vermoeidheid, darmklachten, ontwikkelingsproblemen …’
Maarten Larmuseau haalde bijna twintig procent van de stemmen in een online publiekspoll op onze website. Hij nam het op tegen de andere laureaten van de Onderscheidingen Wetenschapscommunicatie 2022. In 2015 was Larmuseau ook al één van de vijf laureaten van de Eos Pipet.
Podcast-interview "Hoe ver kun je terugkeren in je stamboom?"
Begin 2020 sprak Maarten Larmuseau met Liesbeth Gijsel over het maken van stambomen, ook in moederlijke lijn. Herbeluister de podcast hier of via je favoriete podcastkanaal:
