Senne Starckx

De schedel van een vrouwelijke Homo sapiens blijkt meer dan 45.000 jaar oud. Een recente DNA-analyse van deze en andere resten biedt inzicht in de stamboom van de eerste moderne Europeanen.

Van alle exoplaneten blijven de zeven planeten rond Trappist-1 het meest tot de verbeelding spreken. Toch werkt Michaël Gillon, de Belg die het stelsel twee jaar geleden ontdekte, al aan een nieuwe reeks ‘robottelescopen’. Met de Speculoos-telescopen zetten hij en zijn team hun jacht op exoplaneten verder.

De aerosolen van de bosbranden die ruim een jaar geleden Australië teisterden, bereikten massaal de stratosfeer. Daardoor konden ze maandenlang blijven hangen en het hele zuidelijke halfrond rondreizen.

In het Europese deeltjeslab CERN produceren fysici superexotische atoomkernen. Door die te bestuderen worden nog onbetreden gebieden op de ‘kernkaart’ verkend, waarbij zogenaamde magische kernen als ankerpunten dienen.

De daling van de concentratie van de ‘ozonkiller’ freon-11 in de atmosfeer is opnieuw ingezet. Tussen 2013 en 2017 stokte die afname, wat het langzame herstel van de ozonlaag boven de Zuidpool in het gedrang bracht. Nu blijkt dat vooral China snel in actie is geschoten en doeltreffend heeft opgetreden.

Martinus ‘Tini’ Veltman verenigde samen met zijn promovendus Gerard ’t Hooft de elektromagnetische kracht met de zwakke kernkracht, twee van de vier fundamentele natuurkrachten. Het leverde het duo in 1999 de Nobelprijs op. Veltman is op op 89-jarige leeftijd overleden.

De opstart van de Large Hadron Collider (LHC) op 10 september markeert het begin van een nieuwe periode in de natuurkunde van het allerkleinste. Deeltjesfysici gaan in het onbetreden energiegebied van de teraelektronvolts op zoek naar antwoorden op fundamentele vragen. Het gevierde ‘standaardmodel’ staat voor zijn lakmoestest. De Nederlandse Nobellaureaat Martinus Veltman is een van die briljante geesten die de meest succesvolle theorie uit de natuurkunde hebben opgebouwd.

Een grote uitdaging voor astronauten is omgaan met monotonie. De Deense ‘ruimtearchitecten’ Karl-Johan Sørensen en Sebastian Aristotelis willen die doorbreken door zoveel mogelijk natuurlijke, aardse prikkels in een maanbasis te verwerken en ontwikkelden daarvoor een ‘intelligent maanhuis’.

Hoog bezoek deze week in het Zuid-Franse Cadarache, waar langzaam maar zeker ITER verrijst – de grootste en meest ambitieuze technische installatie ooit gebouwd. De Franse president Macron luidt er officieel de finale assemblage van de fusiereactor in. Die moet straks de droom van kernfusie als een propere, veilige en onuitputtelijke energiebron dichterbij brengen.