Natuurwetenschappen

Van zeewierkwekerijen over effectief altruïsme tot de creatie van een utopisch eiland. Eos tipt zes wetenschapsdocumentaires die te zien zijn op het Leuvense documentairefestival Docville.

Émilie du Châtelet bewees, zeer ongewoon voor die tijd, dat een vrouw in een praaljurk net zo goed een wetenschappelijk genie kan zijn. Natuurkundige Frank Verstraeten en verhalenverteller Céline Broeckaert vertellen in deze aflevering van Wetenschapsheldinnen over het leven en werk van Émilie du Châtelet. Je zal merken dat ze hun adoratie voor Émilie moeilijk kunnen verstoppen.

Hoewel Barbie tegenwoordig van een carrière in de wetenschap mag dromen, blijft die meestal beperkt tot een zorgende functie. Als verpleegster of kinderarts veegt de pop met de eindeloze benen dan ook nog eens haar voeten aan de veiligheidsvoorschriften.

Britse scheikundigen hebben een klein alchemistisch mysterie opgehelderd.

De veertigste verjaardag van Eos is een uitgelezen kans om veertigjarige wetenschappers aan de tand te voelen, onder wie gewerveldenpaleontoloog Koen Stein. Eos-redacteur Ilse Boeren sprak met hem over baanbrekende technieken, interdisciplinaire samenwerking en het belang van het vrije onderzoek. ‘Er is een evolutie naar elkaar gelijk geven.’

Kop of munt? De kans is iets groter dat een munt landt met dezelfde kant naar boven als waarmee hij is gelanceerd.

De oude Egyptenaren kweekten bavianen in gevangenschap voor ze gemummificeerd werden. Dat blijkt uit onderzoek van archeozoöloog Wim Van Neer van het Instituut voor Natuurwetenschappen en collega's. “Hoewel het heilige dieren waren, hadden ze geen gemakkelijk leven. Ze leden aan ondervoeding en hadden een gebrek aan zonlicht.”

Een bioloog van het Instituut voor Natuurwetenschappen heeft met een Braziliaanse collega de sponzendiversiteit van Peru in kaart gebracht: 86 soorten waarvan 31 recent door hen beschreven, in alle vormen en kleuren.

Reykjanes, een vulkanisch schiereiland in het westen van IJsland, roert zich. Een reeks aardbevingen wijst op een op til staande uitbarsting en een nieuw vulkanisch tijdperk. De IJslanders zetten zich schrap. ‘Dit is de ernstigste situatie in vijftig jaar.’

Zo'n 155 miljoen jaar geleden scheurde er een stuk land af van Australië, dat vervolgens naar het noorden verschoof. Waar dat verloren continent precies gebleven was, bleef echter lange tijd onduidelijk. Utrechtse geologen vonden een verklaring voor dat mysterie.

Roze diamanten worden niet zoals gewone, ‘witte’ diamanten in twee stappen gevormd, maar in drie.

De Nobelprijs voor de Scheikunde 2023 gaat naar Alexei Ekimov, Louis Brus, en Moungi Bawendi, voor de ontdekking en de synthese van quantumstippen. Dat zijn nanodeeltjes die zo klein zijn dat hun grootte hun eigenschappen mee bepaalt.

De prijs gaat naar Pierre Agostini, Fenec Krausz en Anne L’Huillier. Ze verdienen de hoogste onderscheiding in de fysica voor het genereren van ‘lichtflitsen die kort genoeg zijn om momentopnamen te maken van de extreem snelle bewegingen van elektronen’.

Wat is het verband tussen de beurskoers, de foto’s op jouw computer en een kartonnen doos? Ogenschijnlijk nutteloos wiskundig onderzoek.

Ralstonia, een kwaadaardige microbe die van veel plantensoorten een graantje wil meepikken, gebruikt een crew aan eiwitten om planten te overvallen. In mijn onderzoek ontmasker ik de functie van deze "misdadigers".

Wiskundefans vestigden tijdens een festival compleet gewijd aan de wiskunde een nieuw wereldrecord: ze legden met 6250 identieke tegeltjes een vloer van grofweg drie op drie meter. Dat lijkt niet zo bijzonder, maar dat is het wel. Het vloertje is namelijk aperiodiek: er zit geen enkele herhaling in het tegelpatroon.

Voor de gewone sterveling lijkt kwantumfysica onvatbaar ingewikkeld. De wetenschap heeft een eigen taal en eigen principes, die allemaal worstelen met onze intuïtie. Is het onmogelijk om kwantumfysica te begrijpen? Kwantumfysicus Frank Verstraete vindt van niet. Hij is er zeker van dat iedereen een paar kwantumprincipes kan begrijpen, en dat je daar ook gewoon van kunt genieten, net zoals je van klassieke muziek kunt genieten, zonder echt te weten hoe ze is ontstaan.

Zwitserse onderzoekers zijn erin geslaagd om individuele vloeistofpartikels voor het eerst in real time te volgen. En dat kan nuttig zijn voor toepassingen in onder meer de microbiologie.