Warme, betekenisvolle sociale relaties in een mensenleven hebben een directe invloed op de veroudering van het lichaam. Hun invloed kan de epigenetische klok, een soort graadmeter van iemands biologische ouderdom, terugdraaien.
Epigenetica verwijst naar een complex geheel van eiwitten en andere chemische componenten die de werking van ons genetisch materiaal reguleert. Ze zorgen ervoor dat bepaalde kenmerken die in het DNA ingeschreven staan in meer of mindere mate tot uiting komen, zonder dat het DNA zelf verandert. Dat gebeurt door DNA-methylering, een proces waarbij een methylgroep (CH3) zich aan het DNA hecht en de uitlezing ervan beïnvloedt. Ons epigenetisch profiel verandert onder invloed van omgevingsfactoren, maar kan wel voor langere tijd stabiel blijven. De epigenetische klok verwijst naar een groep indicatoren die de biologische leeftijd weergeven, in plaats van de leeftijd in tijd.
Onderzoeker Anthony Ong, professor psychologie verbonden aan de Cornell University en zijn collega's, ontdekten dat sterke sociale banden epigenetische veroudering en ontstekingen in het lichaam tegengaan. Het positief effect van sociale connecties kruipt letterlijk onder de huid, aldus Ong. 'Men wist al dat warme sociale relaties de gezondheid ten goede komen. Ons onderzoek laat zien hoe precies. Mensen met sterke, langdurige sociale connecties vertonen minder tekenen van veroudering op een aantal sleutelindicatoren van de epigenetische klok zoals GrimAge en DunedinPACE. Daarnaast ligt het niveau aan ontstekingen in hun lichaam lager.' GrimAge en DunedinPACE zijn meetbare patronen van DNA-methylering gerelateerd aan veroudering en verouderingsaandoeningen. De waardes voor deze indicatoren geven een beeld van iemands biologische ouderdom.
'Mensen met warme, betekenisvolle relaties doorheen hun leven vertonen minder slijtage'
Sociale connecties verminderen stress, en dat heeft een positieve invloed op hoe genen tot uiting komen via epigenetische mechanismen, vermoedt Ong. 'Het interessante is dat we een sterk effect zien op de tragere mechanismen, met name epigenetica en ontstekingen, maar geen effect op korte termijn. Er is bijvoorbeeld geen invloed op het stresshormoon cortisol. Dat suggereert dat de impact van sociale relaties zich laat voelen doorheen biologische processen op lange termijn, eerder dan via directe stressresponsen. Maar de precieze manier waarop is nog niet duidelijk.'
De stormen des levens
Ong onderzocht de impact van vier type sociale banden, met name de relatie met de ouders tijdens de kinderjaren, religieuze ondersteuning, engagement binnen de gemeenschap en emotionele steun van familie en vrienden. Cruciaal is het inzicht dat het effect van sociale relaties cumulatief is, en zich opbouwt doorheen een mensenleven, vertelt Ong. 'Stel je ons lichaam voor als een huis dat de stormen van het leven doorstaat. Telkens wanneer je stress ervaart – een ruzie, financiële zorgen, een slechte dag op het werk – is het alsof een kleine storm over het huis raast.'
'Sterke sociale relaties versterken het huis. Elke goede sociale relatie voegt een extra laag isolatie toe en verstevigt de funderingen, zodat de stormen van het leven minder hard aankomen. Dat is wat we zien in ons onderzoek. Mensen met warme, betekenisvolle relaties doorheen hun leven vertonen minder slijtage. Hun cellen zien er jonger uit, hun immuunsysteem werkt beter en ze herstellen sneller van ziektes. Het huis is meer dan een metafoor. De epigenetische indicatoren van veroudering laten zien dat mensen met sterke sociale relaties effectief biologisch minder snel verouderen.'
