‘Dit zal mensen met een penis wakker schudden, net als mensen die houden van mensen met een penis’, zegt uroloog Aaron Spitz in de documentaire The Game Changers, sinds kort te zien op Netlflix in België. Die wil komaf maken met het idee dat je veel vlees moet eten om een echte vent te zijn, of een succesvol atleet. Sterker nog, als je optimaal wil presteren, doe je dat beter niet. Een experimentje onder leiding van Spitz suggereert dat dat niet alleen in het sportstadion geldt, maar ook in bed, waarover zo meteen meer.

In de documentaire gaat de voormalige UFC-vechter James Wilks op zoek naar wat de wetenschap ons leert over de relatie tussen vlees eten en sportieve prestaties. Aan glimmende spiermassa geen gebrek. Er wordt touwtje gesprongen, op autobanden gebokst en aan halters gesleurd dat het een lieve lust is. Als opwarmertje zien we de quasi veganistische kooivechter Nate Diaz voormalig wereldkampioen Connor McGregor tot pulp slaan. Die laatste zweert bij een steak of twee per dag en had zich eerder nog vrolijk gemaakt over zijn planten etende opponent en zijn ‘gazellevriendjes’. (Vijf maanden later won McGregor wel een tweede kamp, maar soit.)

Een indrukwekkend lijstje atleten passeert vervolgens de revue. Zwaargewicht bokser Briant Jennings, loopster Morgan Mitchell, baanwielrenster Dotsie Bausch: ze doen het allemaal zonder vlees. Lou Smith, een 62-jarige fitnesscoach in het lichaam van een 25-jarige bodybuilder, geeft zijn jongere pupillen het nakijken. We zien krachtpatser Patrik Baboumian met één arm 80 kilogram boven zijn hoofd tillen, een auto omkantelen en een juk van ruim 500 kilogram rondsleuren. Sterk als een os, die Baboumian . ‘En heb je een os als eens vlees zien eten?’, aldus de veganistische spierbundel. Aan het andere uiteinde van het spectrum: de uitgemergelde ultraloper Scott Jurek, die onder meer het record op de Appalachian trail van 3500 kilometer scherper stelde. De boodschap is duidelijk: het menselijk lichaam kan de meest extreme inspanningen aan, en dat kan prima zonder vlees.

Even goed of beter?

Volgens een analyse in het Journal of the International Society of Sports Nutrition kunnen atleten hun voedingsbehoeften inderdaad dekken met een gebalanceerd plantaardig dieet, aangevuld met de nodige supplementen.  Denk daarbij niet alleen aan B12 – belangrijk voor alle veganisten  – maar ook aan specifieke stoffen zoals creatine. Die schakel in de energievoorziening van onze spieren halen we voornamelijk uit vlees en vis. Atleten die herhaaldelijk explosieve inspanningen moeten leveren, kunnen gebaat zijn bij een creatine supplement. Vegetariërs en veganisten zeker, want zij krijgen erg weinig creatine binnen.

Is het ook beter om vlees te laten staan? Studies en grafiekjes flitsen in de film voorbij. De documentaire wijst op voordelen zoals een verbeterde bloedcirculatie en betere werking van de spieren. Dat zou onder meer te wijten zijn aan lagere consumptie van verzadigde vetten en aan de nitraten in diverse groenten die de aderen verwijden en spieren efficiënter laten samentrekken. Het hoge gehalte ontstekingsremmende stoffen in groenten en fruit zou goed zijn tegen spierpijn en zorgen voor snellere recuperatie en herstel, in tegenstelling tot de ontstekingsbevorderende stoffen in vlees. De documentairemakers halen onder meer onderzoek aan dat aantoont hoe (nitraatrijk) rode bietensap de prestaties bevordert en hoe allerlei fruitsappen helpen tegen spierpijn na training. Dat zal best, maar het heeft weinig te maken met (geen) vlees eten.

Een eerder dit jaar gepubliceerde literatuurstudie besluit dat een plantaardig voedingspatroon de gezondheid en prestaties van (duur)sporters zou kunnen bevorderen. Ook deze onderzoekers vermelden positieve effecten op doorbloeding en ontstekingen als mogelijke voordelen. Onderzoek dat de impact van vegetarische en veganistische voedingspatronen op sportprestaties onderzoekt, is echter erg schaars. Een Australisch overzicht vond na een analyse van de beperkte literatuur geen prestatieverschil: vegetariërs presteren niet slechter, maar ook niet beter.

Sportvoedingsexpert David Rogerson (Sheffield Hallam University), auteur van het artikel in het Journal of the International Society of Sports Nutrition, bevestigt dat een voedingspatroon met veel volle granen, groenten en fruit, peulvruchten, noten en zaden voordelig kan zijn voor atleten. ‘Een gebalanceerd veganistisch dieet zal veel van dat soort voedzame producten bevatten, die rijk zijn aan nitraten en ontstekingsremmende stoffen’, zegt Rogerson. ‘Het zal per definitie geen potentieel schadelijke, ontstekingsverborderende producten zoals bewerkt vlees bevatten. De vraag is of je daarom alle dierlijke producten moet schrappen. Ik vermoed dat het antwoord ‘nee’ is, en dat de voordelen van een veganistisch voedingspatroon meer te maken hebben met wat je wél eet, dan met wat je niet eet.’

Met andere woorden, als je zoals sommige atleten in de film nog nooit van een asperge had gehoord, geregeld bij Kentucky Fried Chicken langsgaat of gelooft dat je enkel kan presteren als je elke dag een half rund eet, is je voedingspatroon wellicht voor verbetering vatbaar. Maar dat een veganistisch dieet beter is dan een uitgebalanceerd dieet met kleine porties dierlijke producten, is niet bewezen.

Meer vlees, minder mannelijkheid

Maar hoe zit dat met die penissen? Voor mannen die door al dat spierballengerol nog niet overtuigd zijn, hebben de documentairemakers een bijzonder experiment achter de hand. Drie American footballspelers krijgen de ene avond een burrito met vlees voorgeschoteld, de volgende avond een veggie variant. Uroloog Aaron Spitz bevestigt telkens een paar ringetjes rond hun penis die hun nachtelijke erecties meten. De jongeheer van de giechelende jonge mannen blijkt na de plantaardige kost langer in staat van paraatheid te zijn geweest (tot ruim 4 keer zo lang) en bovendien met meer overtuiging (hun erecties waren tot bijna tien procent harder). Hoewel Spitz de waarde van het experiment relativeert, laat hij zich toch ontvallen dat ‘hoe meer vlees mannen eten, hoe sneller ze hun mannelijkheid verliezen.’

Ook uroloog Maarten Albersen (UZ Leuven) relativeert het experiment. ‘Nachtelijke erecties kunnen sowieso erg variëren van dag tot dag. Bovendien zeggen ze weinig over de kwaliteit van je erecties op het moment dat je ze nodig hebt.’ Is vlees daar nefast voor?

Ook hier lijkt het bewijs voor de nadelen van te veel vlees en te weinig groenten en fruit sterker dan de evidentie voor de voordelen van helemaal geen vlees. ‘Wat slecht is voor het hart en de bloedvaten is ook slecht voor de erectie’, zegt uroloog Piet Hoebeke (UGent). Mannen met overgewicht, die roken, veel alcohol drinken en een typisch westers dieet volgen met veel suiker en verzadigd vet, kampen vaker met erectieproblemen. Een mediterraan voedingspatroon, met veel verse groenten en fruit en kleine porties (rood) vlees, is dan weer gelinkt met betere prestaties. Dat is, opnieuw, nog wat anders dan helemaal geen vlees. Hoebeke: ‘Als de basis van je dieet bestaat uit groenten en fruit, zit je goed.’

Sigaretten in de pan

De film is niet helemaal duidelijk over wat hier nu precies wordt gepromoot: minder vlees en dierlijke producten eten, of helemaal geen, zoals de (meeste) atleten die aan bod komen? Ook enkele financiers achter de film, zoals tennisser Novac Djokovic en Formule-1 coureur Lewis Hamilton, zijn veganist.

The Game Changers bakt het minder bruin dan voorganger What the health, waar sigaretten in de pan werden gebakken en kindertjes smikkelden van hotdogs met een sigaar erin – vlees is kankerverwekkend, net als roken, weet je wel? De documentaire stelt terecht de mythische status van vlees en de gevolgen van een te hoge vleesconsumptie ter discussie. Je wil ze niet te eten geven, de stoere kerels die nog steeds geloven dat je zonder vlees door je bleke, magere beentjes zal zakken. Maar waarom volstond het niet om aan te tonen dat je prima kan presteren zonder vlees, zonder te overdrijven? Als ze zich hadden beperkt tot wat wetenschappelijk bewezen is, was dat in het genre pas echt een game changer geweest.

Met dank aan Peter Clarys (VUB) en Wim Derave (UGent).